توشیهیکو ایزوتسو

«توشیهیکو ایزوتسو» (۱۹۹۳-۱۹۱۴ م)، اسلام‌شناس، قرآن‌پژوه، زبان‌شناس و فیلسوف معروف ژاپنى است. وی به عنوان قرآن‌پژوهی که با رویکرد زبان‌شناختی به مطالعه قرآن کریم روی آورده، معرفی شده است. «مفاهیم اخلاقی ـ دینی در قرآن مجید» و ترجمه قرآن به زبان ژاپنى، از جمله آثار ایزوتسو در مباحث اسلامی است.

زندگی‌نامه

توشیهیکو ایزوتسو در چهارم مه سال ۱۹۱۴ میلادی در توکیوی ژاپن متولد شد. او در سال ۱۹۳۷ از دانشگاه کیو Keio که یکى از بهترین دانشگاه‌هاى غیر دولتى ژاپن است، فارغ‌التحصیل شد.

وى در دانشکده ادبیات، در رشته زبان‌شناسى تحصیل کرد و بعد از گرفتن دکترى در همین دانشکده به تدریس زبان‌شناسى و فلسفه زبان پرداخت. از همان ابتدا به فلسفه علاقه‌مند بود؛ به‌ویژه به فلسفه زبان. علاوه بر فلسفه زبان به یونانى قدیم نیز تدریس مى‌کرد. در بیست سالگى به فراگیرى زبان عربى پرداخت و سپس با آمدن عالمى تاتارى به نام موسى جارالله (متولد ۱۸۷۸م/۱۲۹۵ق) در روستوف دون روسیه، زبان عربى را به‌خوبى فراگرفت.

ایزوتسو به بیشتر زبان‌هاى زنده دنیا تسلط داشت؛ از جمله انگلیسى، فرانسه، آلمانى، لاتینى، ایتالیایى، اسپانیایى و روسى که بعضى از آنها را در دبیرستان و پاره‌اى دیگر را در دوران دانشگاه یاد گرفت. او علاوه بر این زبان‌ها، عبرى، چینى قدیم، چینى جدید، سانسکریت، فارسی، ترکى و ادبیات روسى را نیز مى‌دانست.

او در سال ۱۹۵۹ براى نخستین بار از ژاپن خارج شد. شش ماه در لبنان و یک سال در قاهره به سر برد. در مصر با محمدابراهیم مدکور، مؤلف کتاب «فی الفلسفة الإسلامیة منهج و تطبیق» آشنا گردید و در این سال‌ها عضو فرهنگستان زبان عربى (مجمع اللغة العربیة) قاهره شد. در سال ۱۹۶۱ به مونترال کانادا رفت و سیر جدیدى از مطالعات اسلامى خود را آغاز کرد. پروفسور ایزوتسو تا سال ۱۹۶۹ شش ماه در ژاپن و شش ماه در مونترال به سر مى‌برد، ولى بعد تصمیم گرفت به ایران بیاید و رابطه‌اش را با ژاپن قطع کند. او در سال ۱۳۵۱ش، با حضور جمعى پنج نفره کتاب «فصوص الحکم» محیى‌الدین ابن عربى را شرح مى‌کرد.

ایزوتسو همچنین در مجامع بین‌المللى زیر عضویت داشت:

• فرهنگستان زبان و ادبیات عرب، قاهره (مصر)؛
• مؤسسه بین‌المللى فلسفه، پاریس (فرانسه)؛
• انجمن بین‌المللى فلسفه در قرون وسطى، لون (بلژیک)؛
• انجمن کانادایى مطالعات تاریخ و فلسفه علوم، مونترال (کانادا)؛
• مدرس کرسى ارانویس سوییس Eranoslectur از سال ۱۹۶۷ میلادى.

توشیهیکو ایزوتسو، در ۷ ژانویه ۱۹۹۳ میلادی (مصادف با ۱۷ دى‌ ۱۳۷۱) در ۷۹ سالگى در شهر کاماکارى ژاپن درگذشت.

آثار و تألیفات

برخی از آثار علمی ایزوتسو عبارت است از:

۱. مفاهیم اخلاقی ـ دینی در قرآن مجید؛

۲. ترجمه قرآن مجید به زبان ژاپنى؛

۳. محمد (صلی الله علیه وآله)؛

۴. خدا و انسان در قرآن؛

۵. کتابى درباره فلسفه؛

۶. تاریخ تفکر عربى؛

۷. مفهوم ایمان در کلام اسلامى؛

۸. زبان و جادو: مطالعاتى درباره نقش جادویى زبان؛

۹. بررسى تطبیقى مفاهیم کلیدى فلسفى در تصوف و تائوئیسم؛

۱۰. رساله خلق مدام؛

۱۱. مجموعه مقالات درباره مفهوم وجود؛

۱۲. بنیاد حکمت سبزوارى؛

۱۳. تصحیح کتاب قبسات میرداماد، با همکارى دکتر مهدى محقق، دکتر موسوى بهبهانى و دکتر دیباجى؛

۱۴. منشأ فلسفه اسلامى (سلسله سخنرانى‌هاى ایزوتسو در ژاپن درباره عرفان)؛

۱۵. عمق فرهنگ اسلامى؛

۱۶. تولد اسلام؛

۱۷. تاریخ تفکر اسلامى؛

۱۸. ترجمه کتاب «المشاعر» ملا صدرا؛

۱۹. ترجمه کتاب «فیه ما فیه» مولوى؛

۲۰. سلسله کتاب‌هاى «میراث اسلام»؛

۲۱. ترجمه مقدمه ابن خلدون؛

۲۲. ترجمه کتاب معالم الأصول؛

۲۳. مقاله «ابن عربى»؛

۲۴. مقاله «اشراقیه»؛

۲۵. ترجمه کامل امور عامه و جوهر و عرض شرح منظومه سبزوارى به انگلیسى با همکارى دکتر مهدى محقق؛

۲۶. تصحیح شرح منظومه حکمت به انضمام فرهنگ تفصیلى اصطلاحات فلسفى، با همکارى دکتر مهدى محقق؛

۲۷. منطق و مبحث الفاظ، مجموعه متون و مقالات با همکارى دکتر مهدى محقق؛

۲۸. نور و ظلمت در «گلشن راز» محمود شبسترى؛

۲۹. تصوف و مسئله تشکیک در زبان، در اندیشه‌هاى عین‌القضات همدانی؛

۳۰. ماهیت و کلى طبیعى در فلسفه اسلامى ایران؛

۳۱. ماهیت لابشرط در فلسفه اسلامى ایران؛

۳۲. اساس اندیشه‌هاى مابعدالطبیعى در فلسفه اسلامى ایران.

منابع

• "ایزوتسو و معنى‌شناسى در آیات قرآن"، مسعود ربیعى آستانه، مجله پژوهش‌هاى قرآنى، بهار ۱۳۸۳، شماره ۳۷.